| Mandag 27. Juni 2022 - 13:22 | ||||
SøkLinker i nettsidene Noen leder deg videre innenfor n-kh.no. De åpnes i det vinduet du er i. Siderammen og toppen beholdes dermed. (vil du lage nytt vindu: skift+museklikk) Fremmede nettsteder du lenkes til, åpnes i nytt vindu, for å ikke fjerne vårt vindu. Musepekeren aktiverer eventuell "forklarende boks". Hensikt: informasjon lenkes sammen over Internett ved hjelp av hyperlenker, til ytterligere kunnskap og informasjon på verdensveven (World Wide Web). FrØ-bladet i skjermversjon er utstyrt med samme redskapet.  |
Fly som styrta og landaTo tyske fly landa ufrivillig p� isen p� Haugav�gen og p� eit jorde p� Ner-Haugo. Men mest dramatisk var det d� eit engelsk fly med tri mann styrta i ein l�ve p� B�.
Hendingar om ufrivillige flylandingar og flystyrt f�rde titt til rykter og har vorte gjenfortalt p� ulike
vis. Her kjem ”the true stories”. Flygaren tok seg ut av maskina utan skade. Olaf O. Viksh�land og eg var dei f�rste p� staden. Olaf hadde fleire �r bak seg i USA og han spurte: ”Do you speak English?” Flygaren berre rista p� hovudet og gjekk mot land. Seinare i veka vart flyet reparert. Dei la store puter under vengjene, fylde dei med trykkluft og drog s� ut hjula. Med ny propell og reparerte hjul tok det s� av mot Sola flyplass. Hundrevis av folk fr� Nord-Karmøy tok flyet i augesyn i dei fine vinterdagane vi hadde d�. Fly p� Gunnarshaug Sumaren 1942 m�tte eit lite speidefly, truleg av type Storch, lande p� Gunnarshaug. P� garden til Edvard Gunnarshaug, ned mot Karmsundet vart det st�ande eit par timar f�r det tok av s�rover. Det var Søndag og stor ferdsle mot staden. Buklanding p� Ner-Haugo Hausten 1942 kom eit fly av typen Messerschmitt nordfr�. Det buklanda p� heimeb�en hj� Sjur Hanevik p� Ner-Haugo (127/ 23). Sjur fortalde oss at det f�rst s�g ut til at det skulle r�ka l�a hans, men ei ujamn �kerrein endra kursen noko s�rover. Flygaren, som vart mykje skremd av hendinga, fekk ikkje opna cockpiten og gav teikn til Sjur at han m�tte knuse glaset fr� utsida. Sjur fekk s� fram ei stor skog�ks og slo med full kraft mot glastaket, som f�rst gav seg d� kvassenden vart teken i bruk. F�raren kom seg s� ut og var lenge sv�rt oppskaka. Dette flyet vart s� skrudd fr� kvarandre og via kaien i Salhus tok det av med b�tskyss til Sola. Minelegging i Karmsundet Mineleggjing fr� fly i Karmsundet ved Salhus under andre verdskrigen starta den 17. mai 1941. I byrjinga vart dette gjort p� nattetid, men etterkvart kom dei flygande p� dagtid. Minene dei brukte var magnetiske og vart utlagde p� botnen i det smale sundet i Salhusstraumen. N�r b�tar av jarn ferdast p� staden der minene l�g vart tennsatsen aktivert og eksplosjonen kom. P� denne m�ten vart all ferdsle stoppa i sundet og b�tane vart tvinga til � g� p� vestsida av Karm�y, kor ub�tar og overflatefart�y kunne Søkkja dei. Luftskyts Eit fly�tak 22. februar 1945 var det siste av dei. Det fekk fatale fylgjer for flya og mennene om bord #920_7_404. Ved dei tidlegare toktene inn mot Karmsundet hadde mineflya jagarfly-eskorte som sikring mot dei tyske luftvernkanonene p� fastlandet. Dei tyske kanonane, om lag 11 til saman, var utplasserte p� strekkja fr� Norheim til Snik. Storleiken var 20 mm og 37 mm. �tte av dei hadde fire l�p, Søkalla Vierling. Store lyskastarar var og i bruk, s�rleg under dei f�rste operasjonane. Ei ferje med innmonterte kanonar kom til sildoljefabrikken p� Moksheim og l�g der om natta klar til strid. Ferja kom fr� Haugesund. Luftvernskipet Paris var ei tid liggjande p� Rossab�, godt kamuflert, innmed land #133_7_410. Til no hadde tyskarane berre lykkast i � skyte ned eit av mineflya. Flystyrten p� B� Den 22. februar om lag klokka 1400 kom to engelske minefly inn mot Karmsundet for � mineleggje skipsleida. Taktikken var � stoppe skipa fr� � bruke indre kaia i sundet, for � tvinge dei til � g� p� vestsida av Karm�y kor ub�tar og overflatefart�yer kunne Søkkja dei. Krigen drog seg mot slutten og dette �taket vart det siste, og einaste, kor fylgjene vart fatale for flyet med 3 menn om bord. Tysk luftvernskyts p� fastlandssida r�ka det flyet, som ute av kontroll, landa p� l�vekloppa p� gardsbruket til Christen Wegner Landenes p� B� (146/7). Denne februardagen fekk ”Flakfolka” diverre ”full pot”. Begge flya vart nedskotne. Lars Hausken (f.1915) var arbeidskar p� garden. Han fortalde dette om dramaet p� B�. Lars Hausken fortel Flyalarmen hadde ula og kvinnene i huset var p� veg mot d�ra til kjellaren for � Søkje ly der. Sj�lv gjekk eg ut ytterd�ra p� austsida av huset kor eg d� hadde panoramautsyn ned mot Karmsundet, om lag ein kilometer unna oss. Nokre minuttar seinare ser eg to fly kome flygande l�gt nordover i sundet. S� med eitt tek det eine flyet til med � ruse motoren sterkt, og etter � ha vunne noko meir h�gde, svinga det krapt vestover med kurs beint mot meg. Snarast eg vann bar det mot kjellaren kor eg d� ropte til kvinnene: ”Søk dekning!” Alle saman enda me opp under eit stort bord i austkanten av kjellarrommet, der det var st�rst von om � overleve om flyet skulle r�ka huset. Berre f� sekundar seinare landa det med eit brak p� l�vekloppa, om lag 20 meter fr� oss. Etter flystyrten Det var eit mykje kaotisk syn som m�tte gardsfolka d� dei kom ut av kjellaren. L�etaket var flerra av, og det same var flyvengjene. Dei vart liggande p� s�r- og nordsida av l�a. Motoren og to av mannskapet vart rivne fr� flyskroget og enda opp 15 meter vest for byggninga. Ei av kvinnene var sjukepleiar. Ho pr�vde, men diverre lykkast ho ikkje, � berga dei to som etter den ville ferda var sv�rt hardt medfarne. Tredjemann fr� flyet l�g livlaus inne i l�a. Lars Hausken m�tte seinare p� dagen b�re ut fire sm� bomber. Lars fekk kortkurs i handsaminga av ein tysk offiser som var komen til. Gravferd og fallskjerm Saman med ein fr� det andre flyet som stupte i sundet, vart fire unge menn gravlagde p� V�r Frelsers gravlund p� Rossab� #147_7_401. Geirmund Ihle skriv om denne hendinga fr� krigstida at opp mot tusen byfolk m�tte opp p� gravferdsdagen. Tyskarane lika dette lite og jaga folka over p� austsida av vegen framom kyrkjegarden. Elles kan vi seie at fallskjermen fr� ”B�-flyet” kom til god nytte for folk i nabolaget. Skjorta eg bar ved 17. mai feiringa i freds�ret var nok den gulaste i heile kongeriket. To jenter fr� Norheim vart same �ret konfirmerte i kjolar av den kvite varianten fallskjermsilke. Inne i fallskjermen l�g det ymse slag av overlevingsutstyr som vi fort kasta, men ei lita eske av plast, kor det l�g ti store dropslignande godsaker, var freistande � smake p�. V�r ”kvote” p� tri stk. vart nyta i longdrag. Den store hakesleppen kom d� alt var oppete og husbonden, som kunne engelsk, las fr� undersida av eska. Det sto der: Keeps you awake for six houers! Tri gonger seks er atten. Uroen over � verta liggjande vaken s� lenge seig inn over oss, men det synte seg etterkvart utp� kvelden at den oppgjevne verknaden ikke kom. Vi sovna som vanleg. Kanskje dei var g�tt ut p� dato, som vi n� seier? Refleksjonar og rykter Etter slike hendingar i krigstida vert ein sitjande att med mange tankar og sp�rsm�l. Tanken p� kva som hadde hendt med gardsfolka p� B� om luftvernsoldaten p� Norheim batteriet hadde drege i avtrekkaren berre eit sekund eller to tidlegare, kan ein jo berre filosofere over. Men ein f�r sl� seg til ro med at dei alle fem var storheldige denne februardagen i 1945. Kvifor sende dei flya avgarde �leine, svakt bev�pna som dei var? Ved dei f�rre �taka kunne ein sj� oppmot 20 fly, dei fleste jagarar med knitrande mitraj�ser i teten. Eg har som tidlegare fagmann p� kanoner, vore inne p� tanken om at dei denne dagen skulle pr�ve � flyge under kanonelden. Men her er eg noko usikker, d� eg ikkje kjenner plongeringsdataene for kanontypene. (”Plonge” er fransk og tyder nedsenking, motsatt ”elevasjon” som tyder heving.) Tyskarane nytta kanoner av typen 20 mm og 37 mm, men det norske luftvernet nytta ikkje slike etter krigen. Det var mykje skyting fr� det tunge skytset ved Haugesund. Folk fann etterkvart ut at dei m�tte Søkje ly i kjellarar og liknande stader. At ein dermed ikke kunne sj� med eigne augo kva som hende, skapte mange lause rykter mellom folk. At til d�mes Heimfrontfolk skulle ha stole klokkene til fr� dei daude flygarane p� B�, og at l�a p� staden skulle ha brunne ned, er kome p� trykk i b�ker og aviser. Berre for nokre m�nader sidan kunne ein ven fr� Avaldsnes, n� Sola, leggje ut om dei f�le tyske ”Flakfolka”, (”flak” tyder i denne samanheng luftvernkanon) som skaut mot ein engelsk flygar som kom til overflata i Karmsundet denne dagen. Eksemplene er mange og usanne. |
|||
| Webdesign av Ivar Stange | ivarstange /æt/ gmail /dot/ com | ||||
|
|
||||